Μεταβατικό διαφαίνεται το 2014 λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με ενδελεχές ρεπορτάζ της Agrenda, η παράταση ενός χρόνου της ΚΑΠ θα βγάλει κερδισμένους τους Έλληνες αγρότες ενώ θα δώσει και περισσότερο χρόνο σε όσους θέλουν να κατοχυρώσουν τη θέση τους για τα επόμενα χρόνια.
Κερδίζει συνεχώς έδαφος η προοπτική για παράταση έως το 2014 του υφιστάμενου καθεστώτος ενισχύσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Σύμφωνα με ενδελεχές ρεπορτάζ της εφημερίδας Agrenda, οι καθυστερήσεις στην κατάρτιση του νέου κοινοτικού προϋπολογισμού οπωσδήποτε λειτουργούν προς όφελος των παραγωγών που έχουν στα χέρια τους ιστορικά δικαιώματα αλλά και όσων θέλουν να κατοχυρώσουν τη θέση τους για τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 2020.
Η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό καθιστά όλο και πιο σίγουρη την απόφαση να γίνει το 2014 ένα μεταβατικό έτος προς τη νέα ΚΑΠ, κατά τη διάρκεια του οποίου ουσιαστικά θα εφαρμοστεί το καθεστώς ενίσχυσης με το μοντέλο των ιστορικών δικαιωμάτων, όπως το ξέρουμε σήμερα.
Η παράταση ενός χρόνου της υφιστάμενης ΚΑΠ θα βγάλει σαφώς κερδισμένους τους Έλληνες αγρότες και ειδικότερα όσους έχουν στα χέρια τους ιστορικά δικαιώματα, ενώ θα δώσει και περισσότερο χρόνο σε όσους θέλουν να κατοχυρώσουν τη θέση τους για τα επόμενα χρόνια της νέας ΚΑΠ (2015-2019), κατά τη διάρκεια των οποίων θα διατηρηθεί ένα ποσοστό των ιστορικών δικαιωμάτων.
Τι απαντά η Κομισιόν
Μέχρι στιγμής, βέβαια, επισήμως δεν έχει δοθεί καμία απάντηση από την Κομισιόν για το πώς θα διαχειριστεί το ενδεχόμενο ενός Σχεδίου Β ή ενός μεταβατικού έτους (2014). Το σίγουρο είναι, μέσα στο αβέβαιο δημοσιονομικό τοπίο που διαμορφώνεται για την Ε.Ε., ότι δεν θα έχει αποφασιστεί το ύψος του κοινοτικού προϋπολογισμού πριν τον Φλεβάρη του 2013. Με αυτό το δεδομένο, όπως παραδέχτηκε και ο Ρότζερ Γουέιτ, εκπρόσωπος Τύπου του Επιτρόπου Γεωργίας, Ντάτσιαν Τσιόλος, «θα υπάρξει μεταβατική περίοδος εάν χρειαστεί», εξηγεί όμως ότι παρά το σφιχτό χρονοδιάγραμμα, «έχουμε ήδη αρχίσει τις διαβουλεύσεις σε άτυπο επίπεδο, ειδικά για τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (β΄ Πυλώνας). Η Κομισιόν έχει διαβεβαιώσει τα κράτη μέλη ότι μπορούμε να εφαρμόσουμε τους αναγκαίους μεταβατικούς μηχανισμούς – προκειμένου να αποφευχθεί το νομικό κενό – αλλά όλοι θέλουν να ξεκαθαρίσουν οι κανονισμοί το συντομότερο δυνατό. Πρέπει να πω ότι ο κίνδυνος υπάρχει περισσότερο για τις άμεσες ενισχύσεις (α΄ Πυλώνας) παρά για τα προγράμματα».
Δεν έχει κριθεί τίποτα ακόμα
Η μείωση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ παραμένει, βέβαια, το πιο φλέγον ζήτημα στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών. Τελευταίος ο υπουργός γεωργίας της Γαλλίας, Στεφάν Λε Φολ, δέχτηκε ότι θα υπάρξει, εν τέλει, μείωση των κονδυλίων για τις αγροτικές επιδοτήσεις, αλλά πιστεύει ότι υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης, έτσι ώστε αυτή η μείωση να μην είναι δραματική. Εξάλλου, και ο κ. Γουέιτ δήλωσε ότι η πρόταση Ρομπάι για μείωση των δαπανών της ΚΑΠ κατά 18 δισ. ευρώ, δεν θα περάσει «αμαχητί» και οπωσδήποτε θα υπάρξει μια συμβιβαστική λύση για λιγότερες περικοπές, αν και ακόμα δεν γνωρίζουμε τα ακριβή ποσά. Μάλιστα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης: «ανησυχούμε για την τροπή που έχει λάβει η συζήτηση για την Αγροτική Ανάπτυξη, που αντιμετωπίζει σοβαρή απειλή. Ο κ. Τσιόλος έχει ξεκαθαρίσει ότι ο πυλώνας της Αγροτικής Ανάπτυξης έχει ζωτική σημασία για τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής γεωργίας. Είναι το κομμάτι της ΚΑΠ που κάνει τους αγρότες πιο δυναμικούς». Το ίδιο επικίνδυνο θεωρεί και τη δυνατότητα μεταφοράς κονδυλίων από τον δεύτερο πυλώνα στον πρώτο (και το αντίστροφο) για το 15% των δαπανών.
«Σε ότι αφορά την αρχική πρόταση της Κομισιόν, δεν θα φτάσουμε εκεί», δήλωσε σε δημοσιογράφους ο κ. Λε Φολ. Ο ίδιος πάντως αρνήθηκε να πει σε τι ποσό αποσκοπεί η Γαλλία.
Το επόμενο «ραντεβού» των υπουργών Γεωργίας είναι στις 18 και 19 Δεκεμβρίου. Την πρώτη μέρα θα συζητηθούν οι τελευταίες αλλαγές στην πρόταση της Κομισιόν για την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, ενώ τη δεύτερη μέρα θα γίνει εκτενής ανάλυση των νέων δεδομένων για την Κοινή Αγροτική Πολιτική.
Από την ικανοποίηση της επισιτιστικής ασφάλειας, η ΚΑΠ έγινε εργαλείο εξαγωγικής υπεροχής
Οι πετυχημένες πολιτικές ενώνουν την Ευρώπη
Πενήντα χρόνια «κλείνει» φέτος η Κοινή Αγροτική Πολιτική και σίγουρα κανείς δεν θέλει η χρονιά αυτή να τελειώσει με μια «αποτυχία». Αν και δεν είναι ασυνήθιστες οι «μεταβατικοί περίοδοι» στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, ένα έτος μετάβασης στην επόμενη Κοινή Αγροτική Πολιτική θα αποτελούσε «στραβοπάτημα» για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, διότι μέχρι τώρα όλα λειτουργούσαν «ρολόι». Εξάλλου, λίγοι είναι αυτοί που θα αμφισβητήσουν ότι, παρά τις αδυναμίες της, η ΚΑΠ μέσα σε αυτά τα χρόνια έχει καταφέρει πολλά. Αυτό που σήμερα θεωρούμε δεδομένο, η επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης, δεν ήταν καθόλου δεδομένο πριν από 50 χρόνια. Και μαζί μ’ αυτό έγινε και η πρώτη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο.
Παρά τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συνέβησαν στην Ευρώπη τα τελευταία 50 χρόνια, η ΚΑΠ πάντα κατόρθωνε να προσαρμοστεί στις εξελίξεις, έστω και απρόθυμα ή καθυστερημένα.
Η συμβολή της ΚΑΠ στην εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους αγρότες όλης της Ευρώπης είναι αναμφισβήτητη. Οι άμεσες ενισχύσεις αποτελούν σημαντικό ποσοστό του αγροτικού εισοδήματος και βοηθούν τους αγρότες να συνεχίσουν να παράγουν. Όμως η ΚΑΠ πλέον αποτελεί και μια αναπτυξιακή πολιτική που συμβάλλει στην ανάπτυξη της υπαίθρου.
Σήμερα που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αμφισβητείται από πολλούς, η ΚΑΠ, ως η σημαντικότερη πολιτική της Ε.Ε., καλείται να αποδείξει ότι παραμένει επίκαιρη. Για αυτό, δίπλα στο βασικό στόχο της διατροφικής αυτάρκειας και της στήριξης του αγροτικού εισοδήματος, δίνει όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη βιωσιμότητα της αγροτικής παραγωγής σε κάθε επίπεδο: οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό.
Πρώτος στόχος της ΚΑΠ ήταν να καταστήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση διατροφικά ανεξάρτητη με την αύξηση της αγροτικής παραγωγής.
Τα έξι ιδρυτικά μέλη της Ε.Ο.Κ. (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) ασκούσαν το καθένα τη δική του αγροτική πολιτική, καθορίζοντας το τι θα παραχθεί και πώς, και επεμβαίνοντας στις τιμές των αγροτικών αγαθών. Η κατάσταση αυτή δεν μπορούσε να συνεχιστεί στην ενωμένη Ευρώπη που οραματίζονταν οι ηγέτες της εποχής. Για να χτιστεί μια ενιαία αγορά με δίκαιους κανόνες για όλους, θα έπρεπε οι εθνικές πολιτικές να εναρμονιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Έτσι θεσπίστηκε η Κοινή Αγροτική Πολιτική, που σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ρώμης (1957), έχει τους εξής βασικούς στόχους:
● εκσυγχρονισμό της γεωργίας με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας,
● διασφάλιση ενός δίκαιου επιπέδου διαβίωσης για τους αγρότες,
● σταθεροποίηση των αγορών,
● διασφάλιση του εφοδιασμού και
● παροχή τροφίμων σε λογικές τιμές.
Η ΚΑΠ τέθηκε σε εφαρμογή πέντε χρόνια αργότερα, το 1962. Βασικό εργαλείο στην πρώτη αυτή φάση της ΚΑΠ ήταν η στήριξη των τιμών, μέσω των τιμών παρέμβασης που ορίστηκαν για το κάθε προϊόν. Όμως, μετά από κάποια χρόνια, ήρθε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Οργανισμός Εμπορίου και ο όρος «απελευθέρωση του εμπορίου», που είχε ως συνέπεια να φτάσουμε στη σημερινή πολιτική της επιδότησης του εισοδήματος των αγροτών και όχι των προϊόντων.
Η έννοια του διαχειριστή της υπαίθρου εισήχθη από το 1992
Οι προτεραιότητες των Επιτρόπων Γεωργίας
Τον αναπροσδιορισμό του ρόλου του αγρότη είχε ως αποτέλεσμα η μεταρρύθμιση του Επιτρόπου Γεωργίας, ΜακΣάρι, το 1992. Πλέον οι αγρότες δεν αντιμετωπίζονταν μόνο ως παραγωγοί, αλλά και ως διαχειριστές της υπαίθρου.
Η ΚΑΠ, όπως την ξέρουμε, προέκυψε από τη μεταρρύθμιση του Επιτρόπου, Φραντς Φίσλερ, το 2003. Βασικό χαρακτηριστικό της ήταν η αποσύνδεση των ενισχύσεων από την παραγωγή. Το ύψος των αποσυνδεδεμένων ενισχύσεων άρχισε πλέον να υπολογίζεται βάσει των ετών αναφοράς. Έτσι περάσαμε στο ιστορικό μοντέλο που ισχύει και σήμερα.
Επιμέρους μεταρρυθμίσεις σε συγκεκριμένα προϊόντα και βελτίωση των κανονισμών του Φίσλερ έφερε η θητεία της Δανέζας, Μαριάν Φίσερ-Μπόελ. Πολλοί, πάντως, έχουν επικρίνει τη ρύθμιση της αγοράς ζάχαρης, όπως συνέβη το 2006, αλλά είναι σίγουρο ότι σε πολλά άλλα θέματα η κυρία Μπόελ έκανε «στροφή» προς το... μεσογειακό πνεύμα, παρά την αγγλοσαξονική της καταγωγή. Ο κ. Τσιόλος μάλλον θα δει τις προτάσεις του για τη νέα ΚΑΠ να αλλάζουν εκ βάθρων, αφού οι αντιδράσεις είναι ισχυρές.
Ισοδυναμία αντί οικολογίας
Ο όρος «ισοδυναμία» αποκτά όλο και πιο πολλούς υποστηρικτές στη συζήτηση για το περιβαλλοντικό μενού δράσεων της νέας ΚΑΠ.
Τα μέτρα, που προτάθηκαν από την Κομισιόν, θα σήμαιναν ότι, εκτός από τις βασικές πληρωμές στο πλαίσιο του Πυλώνα Ι, οι αγρότες θα μπορούσαν επίσης να λάβουν χρήματα αν τηρούνται τα ακόλουθα τρία μέτρα:
1. Διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων
2. Διαφοροποίηση καλλιεργειών
3. Διατήρηση του 7% της αγροτικής γης ως «περιοχή οικολογικής εστίασης», εξαιρουμένων των περιοχών που προορίζονται για βοσκοτόπια
Πολλά κράτη μέλη έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τα μέτρα αυτά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως πολύ αυστηρά, οπότε μετά από αρκετά αιτήματα για περισσότερη ευελιξία, ιδίως όσον αφορά τις υπάρχουσες φιλικές προς το περιβάλλον καλλιέργειες, και την ανάγκη να αναγνωριστούν οι περιφερειακές ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, η Κομισιόν πρότεινε επιπλέον μέτρα που θα βοηθούσαν τα κράτη μέλη να πετύχουν «ισοδυναμία» στην περιβαλλοντική διάσταση της ΚΑΠ. Προτάθηκαν δύο σχέδια: εθνικά συστήματα πιστοποίησης και τα αγροτο-περιβαλλοντικά μέτρα για το κλίμα (που επί του παρόντος εμπίπτουν στον Πυλώνα ΙΙ).
Η ατζέντα του επόμενου Συμβουλίου
Μεταξύ άλλων, στο Συμβούλιο της 19ης Δεκεμβρίου, θα συζητηθούν οι τέσσερις κύριες μεταρρυθμίσεις με τη μορφή κανονισμών για την ΚΑΠ:
1. Θέσπιση κανόνων για τις άμεσες πληρωμές στους αγρότες (κανονισμός άμεσων πληρωμών)
2. Θέσπιση μίας Κοινής Οργάνωσης των Αγορών Γεωργικών Προϊόντων (κανονισμός για ΚΟΑ)
3. Στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης (κανονισμός για αγροτική ανάπτυξη)
4. Χρηματοδότηση, διαχείριση και παρακολούθηση της ΚΑΠ («οριζόντια» ρύθμιση)
Οι υπουργοί Γεωργίας, που θα μετέχουν, θα ενημερωθούν σχετικά με μια κοινή δήλωση υπέρ της συνδεδεμένης στήριξης άνω του 10%, που ετοίμασαν η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία και υποστηρίζεται και από τη Σλοβενία.
