«…ΥΠΟ ΔΕ ΞΥΛΑ ΚΑΓΚΑΝΑ ΚΕΙΤΑΙ ΩΣ ΤΟΥ ΚΑΛΑ ΡΕΕΘΡΑ ΠΥΡΙ ΦΛΕΞΕΤΟ ΖΕΕ Δ ΥΔΩΡ…»Ιλιάς φ, 364
Μετά δεκατέσσερα χρόνια μελέτης και πειραματισμού με πολλά φυτά γνωστά με το όνομα ενεργειακά φυτά, και σε εποχές που ο όρος ήταν παντελώς άγνωστος σχεδόν σε όλους, μια φωνή από το βαθύ παρελθόν θυμίζει ότι ένα ξεχασμένο εν πολλοίς φυτό με το όνομα του αγκαθιού και του γαιδουριού μπορεί να προσφέρει πάρα πολλά. Το «τιποτένιο» γαιδουράγκαθο, που οι δύσπιστοι βλάχοι το αποκαλούν «γκαγκάνι», που φυτρώνει μονάχο του στις ράχες και στα βράχια μπορεί να έχει πολλά να πει. Ποιος θυμάται τώρα τον ποιητή;
Κι όταν ασχολούνται όλοι με όλα, φαίνεται ότι το ζιζάνιο αυτό που οι βιολόγοι το τρέμουν ως «τρομερό εισβολέα» μπορεί να καλλιεργηθεί και να δώσει πολλά στον Έλληνα γεωργό χωρίς να ζητήσει σχεδόν τίποτα. Να γίνει καύσιμο! Κι εφόσον μερικοί νομίζουν ότι τα υγρά είναι τα καλά, να γίνει ρευστό καύσιμο. Να μετατραπεί σε πετρέλαιο που φθηνό θα παραχθεί από Ελληνικά χέρια στην Ελληνική γη. Κι ενώ οι βαποριές πάνε κι΄ έρχονται στα διυλιστήρια φέρνοντας λάδι αλλά από εισαγόμενη πρώτη ύλη χωρίς καμιά ωφέλεια για τον Έλληνα αγρότη, είμαστε αναγκασμένοι απ τη συνείδηση να συνεχίσουμε τον αγώνα να πείσουμε ότι μεγάλο καλό για τον τόπο θα προέλθει από την αγριαγκινάρα. Ευτυχώς στην πορεία μας, το βλάχικο ιδίωμα μας άνοιξε παραθύρι όπου ακούγεται μια μελωδία σιγουριάς, ωσάν να μας προτρέπει να συνεχίσουμε…«… ΠΕΡΙ ΔΕ ΞΥΛΑ ΚΑΓΚΑΝΑ ΘΗΚΑΝ ΑΥΑ ΠΑΛΑΙ ΠΕΡΙΚΗΛΑ ΝΕΟΝ ΚΕΚΕΑΣΜΕΝΑ ΧΑΛΚΩ ΚΑΙ ΔΑΙΔΑΣ ΜΕΤΕΜΙΣΓΟΝ..»
Οδύσσεια σ, 309
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΥΣΙΜΟ ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ
Από την Ελληνική γη - από Ελληνικά χέρια
Το εργαστήριο γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας φιλοδοξεί να είναι ο πρώτος δημόσιος χώρος της Ελλάδας που θερμαίνεται με Ελληνικό “πετρέλαιο”. Όπως είναι γνωστό παρήγαγε – μεταποίησε σε βιομηχανική βάση και σήμερα εφαρμόζει για την θέρμανση του το πρώτο Ελληνικό στερεό καύσιμο σε μορφή πελλέτας με πρώτη ύλη την αγριοαγκινάρα.Τα στερεά καύσιμα σ’ αυτή τη μορφή στοχεύουν στην παραγωγή θερμικής ενέργειας και αντικατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης για βιομηχανική και οικιακή χρήση (π.χ. κεντρικές θερμάνσεις, σόμπες, τζάκια, φούρνοι, κτλ).Κάτι τέτοιο συμβαίνει ήδη σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία, Ιρλανδία κτλ).Ο πειραματισμός στα λεγόμενα ενεργειακά φυτά ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1993 από τον σημερινό Διευθυντή του Εργαστηρίου Γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητή κ. Νίκο Δαναλάτο.Σύμφωνα με τον κ. Δαναλάτο, τα αποτελέσματα των ερευνών ήταν εντυπωσιακά για την Ελληνική γεωργία και γενικότερα για την Ελληνική οικονομία με διάφορα ενεργειακά φυτά για την παραγωγή στερεού καυσίμου (όπως αγριοαγκινάρα, μίσχανθος, σόργο, κενάφ κτλ).
Η αγριοαγκινάρα (λατ. Cynara cardunculus, Αγγ. Cardoon ή Spanish thistle artichoke) είναι ένα πολυετές φυτό Μεσσογειακής προέλευσης, καλά προσαρμοσμένο στις ξηροθερμικές συνθήκες της Ν. Ευρώπης. Η ανάπτυξή της αρχίζει με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου και συνεχίζεται εκμεταλλευόμενη τις βροχές του χειμώνα και της άνοιξης μέχρι τις αρχές του θέρους όταν η υγρασία του εδάφους μειωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τότε το εναέριο τμήμα του φυτού αποξηραίνεται και μπορεί να συγκομισθεί ξηρό την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου. Με τις πρώτες βροχές του Οκτωβρίου παρατηρείται και πάλι ταχεία ανάπτυξη της αγριοαγκινάρας που μέσα σε λίγες ημέρες θα έχει και πάλι καλύψει πλήρως το έδαφος, κοκ. Λόγω του γεγονότος ότι η αγριοαγκινάρα είναι η ίδια ισχυρό ζιζάνιο (εισβολέας) δεν επιτρέπει την ανάπτυξη άλλων ζιζανίων, ενώ σε μακροχρόνια πειράματα δεν εμφανίστηκαν ασθένειες και εχθροί του φυτού, κι έτσι η καλλιέργειά της μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων. Επίσης, η αγριαγκινάρα λόγω του πλούσιου ριζικού της συστήματος που εκμεταλλεύεται άριστα τους εδαφικούς πόρους, χρειάζεται λιγότερο άζωτο. Σε προηγούμενα πειράματα στο Π.Θ. πολύ υψηλές αποδόσεις πραγματοποιήθηκαν με μηδενικές λιπάνσεις μέχρι το τρίτο έτος της καλλιέργειας και μέχρι 5 μονάδες Ν μετά το τέταρτο έτος. Η αγριαγκινάρα εκμεταλλεύεται άριστα τις χειμερινές βροχές και δίνει υψηλές αποδόσεις χωρίς άρδευση. Η απόδοση σε ξηρή ουσία κυμαίνεται από 1200-1600 κιλά σε μη αρδευόμενα χωράφια ενώ με 2-3 αρδεύσεις από τα μέσα Απριλίου μέχρι το τέλος Μαΐου (στην περίοδο αυτή η διαθεσιμότητα νερού είναι υψηλή σε πολλές περιοχές) οι αποδόσεις κυμαίνονται από 2000 – πάνω από 2500 κιλά ξηρής ουσίας ανά στρέμμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε αντιπαράθεση με άλλες καλλιέργειες, η καλλιέργεια της αγριοαγκινάρας έχει πολύ μικρό κόστος.
Τι είναι οι πελλέτες (pellets);
Η καθαρότητα του ξύλου με την ευκολία του πετρελαίου. Οι πελλέτες είναι μικρά κυλινδρικά τεμάχια από συμπιεσμένο ξύλο και στην περίπτωσή μας από αγριοαγκινάρα, διαφόρων μεγεθών (π.χ. διαμέτρου 6 mm και μήκους 30 mm) που μπορούν εύκολα να συσκευασθούν, μεταφερθούν με βυτιοφόρα και αποθηκευτούν στους αποθηκευτικούς χώρους, από όπου μεταφέρονται αυτόματα για την καύση τους σε σύγχρονους καυστήρες (π.χ. ενεργοποίηση με χρήση κινητού τηλεφώνου) με την επιθυμητή ροή. Οι πελλέτες έχουν υγρασία περί το 8 % (ειδικό βάρος περί τα 650 κιλά ανά κυβικό μέτρο) και θερμική αξία περί τα 17-18 MJ/kg, δηλαδή 2 κιλά ισοδυναμούν με λίγο λιγότερο από 1 λίτρο πετρελαίου.
Αλλάζει η Ελληνική γεωργία
Ειδικότερα, η αγριοαγκινάρα είναι ένα πολυετές φυτό (7 - 10 χρόνια) με μεγάλη παραγωγή βιομάζας και ελάχιστες απαιτήσεις. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ξηρικά χωράφια (σταροχώραφα) με απόδοση 1200 – 1600 κιλά / στρέμμα όσο και σε ποτιστικά χωράφια με απόδοση που ξεπερνά τα 2000 – 2500 κιλά / στρέμμα. Δεν απαιτεί μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων (7 μονάδες αζώτου μετά τον τρίτο χρόνο) και καθόλου ζιζανιοκτόνα, διότι το ίδιο το φυτό είναι ισχυρό ζιζάνιο (εισβολέας).Η παραγωγή της μπορεί να ξεκινήσει άμεσα από τους Έλληνες αγρότες διότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση από χώρες της Ευρώπης σε πελλέτα με πολύ καλή τιμή (περίπου 200 ευρώ / τόνο ) με τις σημερινές τιμές πετρελαίου. Έχουν ήδη εγκατασταθεί οι πρώτες βιομηχανικές μονάδες παρασκευής πελλέτας.Οι πρώτες εκτιμήσεις της τιμής βιομάζας για τον παραγωγό, με την σύμφωνη γνώμη των βιομηχάνων, μπορεί να κυμανθεί γύρω στα 6 λεπτά / κιλό. Άρα εισόδημα για τον παραγωγό 72 – 150 ευρώ / στρέμμα ( !!! ) καθαρά χωρίς καμία επιδότηση.
Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός σταριού που κερδίζει σήμερα κάτω από 10 ευρώ /στρέμμα, θα κερδίζει 60-90 ευρώ /στρέμμα και ο βαμβακοπαραγωγός που κερδίζει 120 ευρώ / στρέμμα, θα κερδίζει 200 ευρώ / στρέμμα. Βέβαια την τελική τιμή θα την διαμορφώσει η αγορά και οι μελλοντικές τιμές του πετρελαίου. Για πρώτη φορά ο παραγωγός θα συνδέσει την τιμή του προϊόντος με τις τιμές του πετρελαίου, ενώ μέχρι τώρα ήταν συνδεδεμένα μόνο τα έξοδα του.Η καλλιέργεια της αγριοαγκινάρας σε μεγάλη κλίμακα (π.χ. 2 εκατ. στρέμματα) θα λειτουργήσει ως καταλύτης και για τις υπάρχουσες καλλιέργειες (μικρότερη παραγωγή, άρα μεγαλύτερες τιμές ).
Πρέπει να αναφερθεί η συμβολή της καλλιέργειας στην αύξηση της γονιμότητας των εδαφών (εμπλουτισμός τους με οργανική ουσία, δημιουργία καλής δομής), και την προστασία κατά της διάβρωσης εδαφών, της νιτρορύπανσης και απομάκρυνση του κινδύνου της ερημοποίησης.
Εθνική Οικονομία
Είναι εύκολο να καταλάβει ο καθένας τι σημαίνει να παράγεις το καύσιμό σου ή τουλάχιστον ένα μέρος του. Μείωση της εξάρτισης από τα διεθνή μονοπώλια ενέργειας, εξοικονόμηση πολύτιμου συναλλάγματος κτλ.
Για παράδειγμα, η αντικατάσταση 2 εκατομμυρίων στρεμμάτων σιταριού (από τα περίπου 10.000.000 στρ. σιτηρών ή το 5% της Ελληνικής γεωργικής γης) με αγριοαγκινάρα, γεγονός που θεωρείται άμεσα εφικτό, θα απέδιδε παραγωγή περί τους 1.000.000 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου θέρμανσης
Η παραγωγή αυτή είναι 6,6 πλάσια της σημερινής υποχρέωσης της Ελλάδας σε βιοκαύσιμο (το οποίο και εισάγεται προς το παρόν εξʼ ολοκλήρου) με τεράστιο οικονομικό όφελος για τον Έλληνα καταναλωτή που σύμφωνα με τις πρώτες μας εκτιμήσεις μπορεί να ξεπεράσει το εν τρίτο της αξίας του πετρελαίου.
Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε και τις δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας στη συλλογή, μεταφορά, μεταποίηση, και διακίνηση του προϊόντος.
Οικολογία
Η εγκατάσταση της καλλιέργειας της αγριογκινάρας θα συμβάλει στη μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και την κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ασφαλείς και συμβατές με το περιβάλλον και κυρίως όσον αφορά τον περιορισμό του φαινόμενου του θερμοκηπίου και τον περιορισμό των όξινων βροχών σύμφωνα με τις αποφάσεις των συνόδων του Ρίο Ντι Τζανέιρο και του Κιότο, διότι η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με βιομάζα είναι ουδέτερη σε εκπομπές CO2 καθώς η ποσότητα που ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μετά την καύση της αφομοιώνεται από το φυτό κατά την φωτοσύνθεση, ενώ από την άλλη πλευρά με την καύση βιομάζας σχεδόν μηδενίζεται η απελευθέρωση θείου (S) στην ατμόσφαιρα.
Πράγματι, κατά τη διαδικασία μετατροπής της βιομάζας σε «πράσινη» ενέργεια, όλα τα στοιχεία εκτός του αζώτου, επιστρέφουν ως στάχτη στο έδαφος. Έτσι δημιουργείται ο σχεδόν κλειστός κύκλος παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Η παγκόσμια έρευνα, η οποία ακόμη εξελίσσεται, έχει δείξει ότι το περιβάλλον ουδόλως επιβαρύνεται από τις εκπομπές αερίων (CO, CO2, SOX εκτός του NOX) κατά την παραγωγή ενέργειας από τα βιοκαύσιμα, αλλά και κατά την παραγωγή της βιομάζας.
Οι περιβαλλοντικές εκροές των υπό μελέτη συστημάτων καλλιεργειών με αγριαγκινάρα, για παραγωγή βιοενέργειας είναι χαμηλότερες από αυτές των παραδοσιακών καλλιεργειών.
• Μείωση νιτρορύπανσης: Η αγριαγκινάρα χρειάζονται λιγότερο άζωτο, και σε προηγούμενα πειράματα στο Π.Θ. πολύ υψηλές αποδόσεις πραγματοποιήθηκαν με 0-5 μονάδες Ν ανά στρέμμα. Τα χαμηλότερα επίπεδα λίπανσης συντελούν στη μείωση της νιτρορύπανσης που γενικά απειλεί πολλές περιοχές με καλλιέργειες σίτου, βαμβακιού, τεύτλων, καπνού, κλπ. (Σχέδιο Δράσης κατά της Νιτρορύπανσης, ΕΘΙΑΓΕ, 2000).
• Μείωση φυτοφαρμάκων: Η μεγάλη ανταγωνιστικότητα της αγριαγκινάρας περιορίζει την ανάπτυξη των ζιζανίων. Είναι ανθεκτική και δεν προσβάλλεται από σοβαρές ασθένειες και έντομα. Ως εκ τούτου η χρήση μυκητοκτόνων, εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων είναι σχεδόν μηδενική.
• Διαχείριση νερού: Η αγριαγκινάρα εκμεταλλεύεται άριστα τις χειμερινές βροχές και δίνει υψηλές αποδόσεις χωρίς άρδευση.
• Διάβρωση– ερημοποίηση: Η αγριαγκινάρα μετά τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου αναπτύσσεται ταχύτατα και καλύπτει πλήρως το έδαφος προστατεύοντας το από την διάβρωση που είναι ιδιαίτερα απειλητική στα επικλινή εδάφη της ξηροθερμικής ζώνης της χώρας μας.
• Αύξηση εδαφικής γονιμότητας: Πρέπει να αναφερθεί η συμβολή της καλλιέργειας στην αύξηση της γονιμότητας των εδαφών με τον εμπλουτισμό τους με οργανική ουσία και τη δημιουργία καλής δομής, έτσι ώστε να δίνει μεγάλες αποδόσεις στις επόμενες καλλιέργειες.
Παραθέτουμε συγκριτικούς πίνακες εκπομπής καυσαερίων, οξειδίων άνθρακα κτλ στο τόσο σημαντικό πρόβλημα υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται σύγχρονα ερευνητικά αποτελέσματα αναφορικά με την ετήσια επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τη χρήση πετρελαίου, φυσικού αερίου και πελλετών σε καυστήρες ισχύος 400 kW.
Καύσιμο SO2 (κιλά) CΟ (κιλά) CO2 (τόνοι)
Πετρέλαιο , 200 , 40 , 200
Φυσ. Αέριο , 10 , 90 , 160
Πελλέτες , 50 , 10 , 10
ΒΟΛΟΣ 26-3-2007Τα στοιχεία για το άρθρο προέρχονται από:
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ / ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΙΚΟΣ Γ. ΔΑΝΑΛΑΤΟΣ
Παραθέτουμε συγκριτικούς πίνακες εκπομπής καυσαερίων, οξειδίων άνθρακα κτλ στο τόσο σημαντικό πρόβλημα υπερθέρμανσης του πλανήτη.
