ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΝΤΟΜΑΤΑ 10.6.2010Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου Μαγνησίας
ΔΕ Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Αντιμετώπιση του εντόμου καραντίνας Tuta absoluta
Το έντομο Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechidae), αποτελεί σημαντικό εχθρό των κηπευτικών, το οποίο επεκτείνεται με ραγδαίους ρυθμούς σε ολόκληρη την Ελλάδα καταστρέφοντας καλλιέργειες ντομάτας, πατάτας ακόμη και μελιτζάνας. Από το 2004 περιλαμβάνεται στον κατάλογο Α1 (με αριθμό 321) των εχθρών καραντίνας του EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization) για τους οποίους ισχύουν ειδικά φυτοϋγειονομικά μέτρα. Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Π.Δ. 365 υποχρεούμαστε να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να παρεμποδίσουμε την εξάπλωση επιβλαβών οργανισμών. Το έντομο έχει έρθει στην Ελλάδα από το 2009, σε θερμοκήπια της Κρήτης. Η παρουσία του εντόμου έχει διαπιστωθεί σε περιοχές της Μαγνησίας, της Λάρισας και των Τρικάλων τόσο σε θερμοκηπιακές όσο και σε υπαίθριες καλλιέργειες.
Μορφολογία, αναγνώριση
Αυγό: κυλινδρικά, υπόλευκα έως λευκά, μήκους 0,35 mm. Τα αυγά εναποτίθενται κυρίως στην κάτω πλευρά των φύλλων. Η επώασή τους διαρκεί 4-5 ημέρες.
Κάμπιες: Οι νέο-εκκολαφθείσες προνύμφες είναι μικρές (0,5 χιλιοστό), κιτρινωπές. Καθώς ωριμάζουν, οι προνύμφες γίνονται κιτρινοπράσινες και εμφανίζουν μια χαρακτηριστική μαύρη ζώνη πίσω από το κεφάλι. Οι πλήρως αναπτυγμένες προνύμφες αποκτούν μήκος γύρω στα 9 χιλιοστά και ένα ρόδινο χρώμα στη ράχη τους.
Χρυσαλίδες: έχουν χρώμα ανοιχτό καφέ με μήκος γύρω στα 6 χιλιοστά
Ακμαία: έχουν χρώμα γκρι-καφέ, μήκος σώματος γύρω στα 6 χιλιοστά και άνοιγμα πτερύγων γύρω στα 10 χιλιοστά. Διαθέτουν νηματοειδείς κεραίες (σε σχήμα χάνδρας), με ασημογκρί απόχρωση και χαρακτηριστικές μαύρες κουκίδες στο επάνω πτερύγιο.
Φυτά ξενιστές
Το έντομο προσβάλλει την τομάτα (Lycopersicon esculentum), τη μελιτζάνα (Solanum melongena), την πατάτα (Solanum tuberosum), την πιπεριά (Capsicum annuum), το φασόλι (Phaseolus vulgaris) καθώς και την αγριοτοματιά (Solanum nigrum), τον τάτουλα (Datura stramonium), το γιατράκο (Nicotiana glauca) και το γερμανό (Solanum elaeagnifolium),
Βιολογία του εντόμου
Το έντομο πολλαπλασιάζεται ταχύτατα, συμπληρώνοντας τον κύκλο του μέσα σε 24-38 ημέρες, ανάλογα με τη θερμοκρασία και μπορεί να έχει 10-12 γενεές το χρόνο.
Η ελάχιστη θερμοκρασία στην οποία δραστηριοποιείται είναι 9οC. Διαχείμαση μπορεί να γίνει στη μορφή αυγού, χρυσαλίδας ή τέλειου εντόμου.
Τα τέλεια έντομα είναι δραστήρια κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας κρύβονται ανάμεσα στα φύλλα. Κάθε θηλυκό γεννά μέχρι και 260 αυγά πάνω στα υπέργεια μέρη των φυτών. Οι προνύμφες που εκκολάπτονται από τα αυγά ορύσσουν στοές στο εσωτερικό φύλλων, βλαστών και καρπών και παραμένουν
μέσα σε αυτές εκτός από μικρά διαστήματα μεταξύ εκδύσεων κατά τα οποία μπορεί να βρεθούν εκτός των στοών.
Οι ώριμες προνύμφες συνήθως εξέρχονται από τις στοές και μετατρέπονται σε χρυσαλίδες είτε στο έδαφος είτε στην επιφάνεια του φύλλου (ή σε κάποια αναδίπλωση του φύλλου) και σπανιότερα μένουν μέσα στη στοά και χρυσαλιδώνονται εκεί.
Συμπτώματα προσβολής, ζημιές
Σε καρπούς τομάτας η προσβολή είναι ορατή από τη δημιουργία ευδιάκριτων στοών καθώς και τα σφαιροειδή αποχωρήματα από την τροφική δραστηριότητα της προνύμφης. Προσβολές έχουν διαπιστωθεί σε όλα τα στάδια ανάπτυξης και ωρίμανσης του καρπού. Προσβολές παρατηρούνται και στην επιφάνεια του καρπού. Οι προσβολές αποτελούνται αρχικά από μικρές σκουρόχρωμες οπές οι οποίες εξελίσσονται σε ακανόνιστες στοές.
Σε φύλλα και σε στελέχη η διαπίστωση προσβολής από τον εχθρό είναι σχετικά δύσκολη καθώς στα αρχικά στάδια μοιάζει αρκετά με προσβολή από υπονομευτή φύλλων Liriomyza spp. και δύσκολα μπορεί να αξιολογηθεί. Σε προχωρημένο στάδιο η προσβολή μπορεί να διακριθεί πιο εύκολα, καθώς οι στοές είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκαλεί ο υπονομευτής ενώ συχνά παρατηρούνται ακανόνιστου σχήματος θάλαμοι εντός του παρεγχύματος του φύλλου από την δραστηριότητα της προνύμφης. Ορατά είναι και τα σφαιροειδή αποχωρήματα που δεν παρατηρούνται σε προσβολές από Liriomyza spp. Προσβολές παρατηρούνται σε νεαρούς βλαστούς και στις μασχάλες των φύλλων. Οι στοές είναι λιγότερο ευδιάκριτες, όμως τα σφαιροειδή αποχωρήματα βοηθούν στον εντοπισμό των προσβολών. Οι προνύμφες μπορούν να προσβάλλουν όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών και σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης αυτών (από τα νεαρά σπορόφυτα μέχρι τα ώριμα φυτά). Η συνεχής ανάπτυξη του εντόμου, στις θερμότερες περιοχές, εξασφαλίζει την παρουσία προνυμφών σ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και αυτό μπορεί να επιφέρει την πλήρη καταστροφή της καλλιέργειας. Το έντομο ζημιώνει ιδιαίτερα την τομάτα, τόσο την υπαίθρια όσο και τη θερμοκηπιακή.
ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ
1. Σε υπό κάλυψη καλλιέργειες:
α) κλείσιμο των ανοιγμάτων με ειδικό εντομοστεγές δίκτυ (τύπος 16x10),
β) εγκατάσταση προθαλάμου με διπλές πόρτες στα θερμοκήπια,
γ) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων και βλαστών,
δ) καταστροφή των αυτοφυών ξενιστών, στον περιβάλλοντα χώρο,
ε) επεμβάσεις με εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και
στ) χρήση κατάλληλων εγκεκριμένων παγίδων για την εκτίμηση των επιπέδων του πληθυσμού.
2. Σε υπαίθριες καλλιέργειες:
α) επεμβάσεις με εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα,
β) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων
γ) καταστροφή των αυτοφυών ξενιστών, στον περιβάλλοντα χώρο και
δ) χρήση κατάλληλων εγκεκριμένων παγίδων για την ακριβή εκτίμηση των επιπέδων του πληθυσμού.
3. Σε χώρους συσκευασίας και επανασυσκευασίας:
α) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων και βλαστών, όπως και συσκευασιών μιας χρήσης με ασφαλή φυτοϋγειονομική μέθοδο και
β) καθαρισμός των συσκευασιών. Όπου απαιτείται μπορεί να διενεργείται απεντόμωση των επαναχρησιμοποιούμενων μέσων συλλογής και συσκευασίας καθώς και των χώρων συσκευασίας, διακίνησης και αποθήκευσης.
Η μαζική παγίδευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιβράδυνση της ανάπτυξης του πληθυσμού του εντόμου στο θερμοκήπιο με κατάλληλες φερομονικές παγίδες.
Για την χημική καταπολέμηση του εντόμου στην τομάτα έχει δοθεί κατ’ εξαίρεση έγκριση διάθεσης στην αγορά 120 ημερών (ισχύει μέχρι 2-10-2010) για τα εξής εντομοκτόνα σκευάσματα:
1. AFFIRM 095SG (δραστική ουσία emamectin benzoate)
2. ALTRACOR 35 WG (δραστική ουσία chloratraniliprole)
3. ALVERDE 24 SC (δραστική ουσία metaflumizone) Μόνο για υπαίθρια τομάτα
4. VOLIAM TARGO 063 SC (δραστική ουσία chlorantraniliprole και abamectin) Μόνο για τομάτα θερμοκηπίου.
Συνιστάται η εναλλαγή στη χρήση σκευασμάτων με διαφορετικό τρόπο δράσης για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας του εντόμου (όχι πάνω από 2 φορές το σκεύασμα, στην ίδια καλλιεργητική περίοδο). Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση εφαρμογή των επεμβάσεων. Επισημαίνουμε ότι η χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων πρέπει να γίνεται βάσει των οδηγιών που αναγράφονται στις συσκευασίες και να τηρούνται οι ημέρες που απαιτούνται πριν την συγκομιδή.
Ευχαριστίες Ευχαριστούμε τις Διευθύνσεις Αγρ. Ανάπτυξης Λάρισας και Τρικάλων και το Γραφείο Γεωργικής Ανάπτυξης Τυρνάβου για τη συνεργασία .
Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν οι κάτωθι πηγές :
· European and Mediterranean Plant Protection Organization, 2005. Data sheets on quarantine pests: Tuta absoluta. EPPO Bulletin 35: 434-435.
· Χαραντώνης Δ. και Γιαννοπολίτης Κ.Ν. (2009) Ο φυλλορύκτης της τομάτας Tuta absoluta Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5 σελ. 31-34
· www.minagric.gr
· www.bpi.gr/photos/files/files/Tuta%20absoluta.pdf
Κατευθυντήριες οδηγίες
Για το Π.Κ.Π.Φ.& Π.Ε. Μαγνησίας
Ο Προϊστάμενος Δ/νσης
Βλειώρας Σπύρος
Το έντομο Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechidae), αποτελεί σημαντικό εχθρό των κηπευτικών, το οποίο επεκτείνεται με ραγδαίους ρυθμούς σε ολόκληρη την Ελλάδα καταστρέφοντας καλλιέργειες ντομάτας, πατάτας ακόμη και μελιτζάνας. Από το 2004 περιλαμβάνεται στον κατάλογο Α1 (με αριθμό 321) των εχθρών καραντίνας του EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization) για τους οποίους ισχύουν ειδικά φυτοϋγειονομικά μέτρα. Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Π.Δ. 365 υποχρεούμαστε να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να παρεμποδίσουμε την εξάπλωση επιβλαβών οργανισμών. Το έντομο έχει έρθει στην Ελλάδα από το 2009, σε θερμοκήπια της Κρήτης. Η παρουσία του εντόμου έχει διαπιστωθεί σε περιοχές της Μαγνησίας, της Λάρισας και των Τρικάλων τόσο σε θερμοκηπιακές όσο και σε υπαίθριες καλλιέργειες.
Μορφολογία, αναγνώριση
Αυγό: κυλινδρικά, υπόλευκα έως λευκά, μήκους 0,35 mm. Τα αυγά εναποτίθενται κυρίως στην κάτω πλευρά των φύλλων. Η επώασή τους διαρκεί 4-5 ημέρες.
Κάμπιες: Οι νέο-εκκολαφθείσες προνύμφες είναι μικρές (0,5 χιλιοστό), κιτρινωπές. Καθώς ωριμάζουν, οι προνύμφες γίνονται κιτρινοπράσινες και εμφανίζουν μια χαρακτηριστική μαύρη ζώνη πίσω από το κεφάλι. Οι πλήρως αναπτυγμένες προνύμφες αποκτούν μήκος γύρω στα 9 χιλιοστά και ένα ρόδινο χρώμα στη ράχη τους.
Χρυσαλίδες: έχουν χρώμα ανοιχτό καφέ με μήκος γύρω στα 6 χιλιοστά
Ακμαία: έχουν χρώμα γκρι-καφέ, μήκος σώματος γύρω στα 6 χιλιοστά και άνοιγμα πτερύγων γύρω στα 10 χιλιοστά. Διαθέτουν νηματοειδείς κεραίες (σε σχήμα χάνδρας), με ασημογκρί απόχρωση και χαρακτηριστικές μαύρες κουκίδες στο επάνω πτερύγιο.
Φυτά ξενιστές
Το έντομο προσβάλλει την τομάτα (Lycopersicon esculentum), τη μελιτζάνα (Solanum melongena), την πατάτα (Solanum tuberosum), την πιπεριά (Capsicum annuum), το φασόλι (Phaseolus vulgaris) καθώς και την αγριοτοματιά (Solanum nigrum), τον τάτουλα (Datura stramonium), το γιατράκο (Nicotiana glauca) και το γερμανό (Solanum elaeagnifolium),
Βιολογία του εντόμου
Το έντομο πολλαπλασιάζεται ταχύτατα, συμπληρώνοντας τον κύκλο του μέσα σε 24-38 ημέρες, ανάλογα με τη θερμοκρασία και μπορεί να έχει 10-12 γενεές το χρόνο.
Η ελάχιστη θερμοκρασία στην οποία δραστηριοποιείται είναι 9οC. Διαχείμαση μπορεί να γίνει στη μορφή αυγού, χρυσαλίδας ή τέλειου εντόμου.
Τα τέλεια έντομα είναι δραστήρια κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας κρύβονται ανάμεσα στα φύλλα. Κάθε θηλυκό γεννά μέχρι και 260 αυγά πάνω στα υπέργεια μέρη των φυτών. Οι προνύμφες που εκκολάπτονται από τα αυγά ορύσσουν στοές στο εσωτερικό φύλλων, βλαστών και καρπών και παραμένουν
μέσα σε αυτές εκτός από μικρά διαστήματα μεταξύ εκδύσεων κατά τα οποία μπορεί να βρεθούν εκτός των στοών.
Οι ώριμες προνύμφες συνήθως εξέρχονται από τις στοές και μετατρέπονται σε χρυσαλίδες είτε στο έδαφος είτε στην επιφάνεια του φύλλου (ή σε κάποια αναδίπλωση του φύλλου) και σπανιότερα μένουν μέσα στη στοά και χρυσαλιδώνονται εκεί.
Συμπτώματα προσβολής, ζημιές
Σε καρπούς τομάτας η προσβολή είναι ορατή από τη δημιουργία ευδιάκριτων στοών καθώς και τα σφαιροειδή αποχωρήματα από την τροφική δραστηριότητα της προνύμφης. Προσβολές έχουν διαπιστωθεί σε όλα τα στάδια ανάπτυξης και ωρίμανσης του καρπού. Προσβολές παρατηρούνται και στην επιφάνεια του καρπού. Οι προσβολές αποτελούνται αρχικά από μικρές σκουρόχρωμες οπές οι οποίες εξελίσσονται σε ακανόνιστες στοές.
Σε φύλλα και σε στελέχη η διαπίστωση προσβολής από τον εχθρό είναι σχετικά δύσκολη καθώς στα αρχικά στάδια μοιάζει αρκετά με προσβολή από υπονομευτή φύλλων Liriomyza spp. και δύσκολα μπορεί να αξιολογηθεί. Σε προχωρημένο στάδιο η προσβολή μπορεί να διακριθεί πιο εύκολα, καθώς οι στοές είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκαλεί ο υπονομευτής ενώ συχνά παρατηρούνται ακανόνιστου σχήματος θάλαμοι εντός του παρεγχύματος του φύλλου από την δραστηριότητα της προνύμφης. Ορατά είναι και τα σφαιροειδή αποχωρήματα που δεν παρατηρούνται σε προσβολές από Liriomyza spp. Προσβολές παρατηρούνται σε νεαρούς βλαστούς και στις μασχάλες των φύλλων. Οι στοές είναι λιγότερο ευδιάκριτες, όμως τα σφαιροειδή αποχωρήματα βοηθούν στον εντοπισμό των προσβολών. Οι προνύμφες μπορούν να προσβάλλουν όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών και σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης αυτών (από τα νεαρά σπορόφυτα μέχρι τα ώριμα φυτά). Η συνεχής ανάπτυξη του εντόμου, στις θερμότερες περιοχές, εξασφαλίζει την παρουσία προνυμφών σ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και αυτό μπορεί να επιφέρει την πλήρη καταστροφή της καλλιέργειας. Το έντομο ζημιώνει ιδιαίτερα την τομάτα, τόσο την υπαίθρια όσο και τη θερμοκηπιακή.
ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ
1. Σε υπό κάλυψη καλλιέργειες:
α) κλείσιμο των ανοιγμάτων με ειδικό εντομοστεγές δίκτυ (τύπος 16x10),
β) εγκατάσταση προθαλάμου με διπλές πόρτες στα θερμοκήπια,
γ) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων και βλαστών,
δ) καταστροφή των αυτοφυών ξενιστών, στον περιβάλλοντα χώρο,
ε) επεμβάσεις με εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και
στ) χρήση κατάλληλων εγκεκριμένων παγίδων για την εκτίμηση των επιπέδων του πληθυσμού.
2. Σε υπαίθριες καλλιέργειες:
α) επεμβάσεις με εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα,
β) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων
γ) καταστροφή των αυτοφυών ξενιστών, στον περιβάλλοντα χώρο και
δ) χρήση κατάλληλων εγκεκριμένων παγίδων για την ακριβή εκτίμηση των επιπέδων του πληθυσμού.
3. Σε χώρους συσκευασίας και επανασυσκευασίας:
α) απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών, φύλλων και βλαστών, όπως και συσκευασιών μιας χρήσης με ασφαλή φυτοϋγειονομική μέθοδο και
β) καθαρισμός των συσκευασιών. Όπου απαιτείται μπορεί να διενεργείται απεντόμωση των επαναχρησιμοποιούμενων μέσων συλλογής και συσκευασίας καθώς και των χώρων συσκευασίας, διακίνησης και αποθήκευσης.
Η μαζική παγίδευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιβράδυνση της ανάπτυξης του πληθυσμού του εντόμου στο θερμοκήπιο με κατάλληλες φερομονικές παγίδες.
Για την χημική καταπολέμηση του εντόμου στην τομάτα έχει δοθεί κατ’ εξαίρεση έγκριση διάθεσης στην αγορά 120 ημερών (ισχύει μέχρι 2-10-2010) για τα εξής εντομοκτόνα σκευάσματα:
1. AFFIRM 095SG (δραστική ουσία emamectin benzoate)
2. ALTRACOR 35 WG (δραστική ουσία chloratraniliprole)
3. ALVERDE 24 SC (δραστική ουσία metaflumizone) Μόνο για υπαίθρια τομάτα
4. VOLIAM TARGO 063 SC (δραστική ουσία chlorantraniliprole και abamectin) Μόνο για τομάτα θερμοκηπίου.
Συνιστάται η εναλλαγή στη χρήση σκευασμάτων με διαφορετικό τρόπο δράσης για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας του εντόμου (όχι πάνω από 2 φορές το σκεύασμα, στην ίδια καλλιεργητική περίοδο). Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση εφαρμογή των επεμβάσεων. Επισημαίνουμε ότι η χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων πρέπει να γίνεται βάσει των οδηγιών που αναγράφονται στις συσκευασίες και να τηρούνται οι ημέρες που απαιτούνται πριν την συγκομιδή.
Ευχαριστίες Ευχαριστούμε τις Διευθύνσεις Αγρ. Ανάπτυξης Λάρισας και Τρικάλων και το Γραφείο Γεωργικής Ανάπτυξης Τυρνάβου για τη συνεργασία .
Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν οι κάτωθι πηγές :
· European and Mediterranean Plant Protection Organization, 2005. Data sheets on quarantine pests: Tuta absoluta. EPPO Bulletin 35: 434-435.
· Χαραντώνης Δ. και Γιαννοπολίτης Κ.Ν. (2009) Ο φυλλορύκτης της τομάτας Tuta absoluta Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5 σελ. 31-34
· www.minagric.gr
· www.bpi.gr/photos/files/files/Tuta%20absoluta.pdf
Κατευθυντήριες οδηγίες
Για το Π.Κ.Π.Φ.& Π.Ε. Μαγνησίας
Ο Προϊστάμενος Δ/νσης
Βλειώρας Σπύρος
