Σχέδιο αντιμετώπισης της προσβολής εντός του φοινικοδάσους ΒΑΙ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Περιφέρεια Κρήτης
Δ/νση Δασών Λασιθίου
Α΄Τμήμα μελετών κ΄έργων

Σχέδιο αντιμετώπισης της προσβολής εντός του φοινικοδάσους ΒΑΙ

Εισαγωγή

Η παρούσα μελέτη συντάσσεται στα πλαίσια της συμπλήρωσης και ολοκλήρωσης της Μελέτης – Σχέδιο Δράσης και Διαχειριστικό Σχέδιο για την προστασία , οργάνωση και ανάπτυξη που συντάξαμε και υποβάλαμε αρμοδίως ενσωματώνεται και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής .

Ο Phoenix theofrasti έχει φαινοτυπικά κλάσεις διαμέτρου κορμών ίδιες με του canariensis , αλλά φαινοτυπικά επίσης έχει συμπεριφορά ανάπτυξης σαν το Dactylifera (χουρμαδιά), δηλαδή δεν έχει φυσική αποκλάδωση και κρατάει στον κορμό του σχεδόν όλα τα παλαιά ξερά φύλλα (για αυτό το λόγο και σε άλλες χώρες χρησιμοποιούνται στην επιπλοποιία καθότι είναι πολύ ξηρά και ανθεκτικά στις καταπονήσεις και δεν σαπίζουν εύκολα) .

Επίσης αναβλαστάνει με παραφυάδες , όπου κάποιες είναι γνήσιες απ’ το ίδιο το δέντρο και κάποιες φαίνονται ως γνήσιες αλλά στη πραγματικότητα είναι σπορόφυτα όπου έτυχε να πέσουν οι σπόροι του ίδιου δέντρου πολύ κοντά στη βάση ή ακόμα και μέσα στις μασχάλες των παλαιών φύλων και να φυτρώσουν .

Στις χώρες όπου η χουρμαδιά καλλιεργείται οι γνήσιες παραφυάδες έχουν μεγάλη οικονομική αξία ως μέσο αγενούς πολλαπλασιασμού του καλύτερου φαινότυπου – γενότυπου από παραγωγικής απόψεως δέντρου.

Τα φοινικοειδή βέβαια δεν είναι δέντρα καθώς δεν έχουν δεσμικό κάμβιο για τη παραγωγή νέου ξύλου και νέου φλοιώματος αλλά εδώ θα τα αναφέρουμε ως δέντρα για λόγους οικονομίας λέξεων και καλύτερης κατανόησης.

Συμπεριφορά του εντόμου εντός του φοινικοδάσους.

Το έντομο είναι βέβαιο ότι θα προσβάλει και θα αναπαράγεται αρχικά μόνο στις παραφυάδες καθώς αυτές είναι ποιο μαλακές επειδή αναπτύσσονται υπό σκιά και υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό υγρασίας σε καθαρά τοπικό μικροκλιματικό επίπεδο όπου αυτές ευρίσκονται.

Επίσης το έντομο χάνει μεγάλα ποσοστά υγρασίας εάν βρίσκεται εκτεθειμένο στον ήλιο και στις υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στον κύριο κορμό (επιφανειακά) ή κατά τη διάρκεια των πτήσεων , για αυτό το λόγο το τέλειο έντομο είναι συνήθως εντός του κορμού και οι πτήσεις του αυξάνονται μετά την δύση του ηλίου.

Γι αυτό το λόγο ακριβώς και το έντομο σκάβει και μπαίνει μέσα στο χώμα έως και μισό μέτρο και παραμένει εκεί ώσπου να βρει υγρασία εδάφους ικανή ώστε να αναπληρώσει τα υγρά που έχασε σε περίπτωση απομάκρυνσης απ’ τον ξενιστή του.

Γι΄ αυτό το λόγο και το θάψιμο μόνο των υλοτομημένων – προσβεβλημένων φοινίκων χωρίς άλλη πρόβλεψη θανάτωσης με χημικά ή, ασβέστη ή άλλα υλικά όπως θα αναφέρουμε και παρακάτω δεν είναι λύση διότι το έντομο ξαναβγαίνει από το έδαφος σώο.

Στο Βάι επομένως θα έχει μεγαλύτερα ποσοστά φυσικής θνησιμότητας καθώς ως γνωστόν στο φοινικόδασος επικρατούν υψηλά ποσοστά υγρασίας στο έδαφος με αποτέλεσμα φυσικοί εχθροί του εντόμου όπως παθογόνοι μικροοργανισμοί και άλλοι που είναι ενδημικοί του δάσους και βρίσκονται παντού μες το χώμα να παρασιτήσουν στο έντομο μειώνοντας έτσι έως ενός σημείου τον πληθυσμό του .

Η δραστική μείωση του πληθυσμού του εντόμου εντός του δάσους με φυσικό τρόπο μπορεί να προκύψει και με κατάλληλους δεντροκομικούς χειρισμούς , δηλαδή βαρύ καθαρισμό –κλάδεμα και διάνοιξη του δάσους .

Αυτό θα βοηθήσει κυρίως τα είδη της πτηνοπανίδας και τις ερπετοπανίδας καθώς και ορισμένα θηλαστικά να συλλαμβάνουν τα τέλεια έντομα και όσα βρίσκονται στο στάδιο της νύμφωσης εντός της νυμφικής θήκης (πλούσια σε λιπίδια και πρωτεΐνες) ,ενώ στα προνυμφικά στάδια ο αποτελεσματικότερος φυσικός εχθρός είναι οι σφήγκες .

Εάν υποβοηθηθεί με δασοκομικούς χειρισμούς η φυσική εγκατάσταση και η πύκνωση των πληθυσμών αυτών αναβαθμίζοντας τον βιότοπο σύμφωνα με τις ανάγκες τους σε Α΄ ποιότητα βιοτόπου , τότε είμαστε σίγουροι ότι για πολλές δεκαετίες ο πληθυσμός του κανθάρου θα ελέγχεται έως ενός βαθμού ικανοποιητικά .

Οι παρεμβάσεις της Δασικής Υπηρεσίας θα πρέπει να έχουν ως στόχο την διευκόλυνση του ελέγχου και της επιθεώρησης εντός του φοινικοδάσους για την παρουσία του εντόμου καθώς μέχρι να εκριζωθεί σε ολόκληρη την Κρήτη θα υπάρχει πάντα η πιθανότητα μεταφοράς του στο δάσος είτε με φυσική μεταπήδηση (πολύ αργή) , είτε με οδική μεταφορά. (άμεσα) που είναι και το πιθανότερο και ίσως να έχει ήδη γίνει..

Κάθε φορά που θα παρατηρείται μια προσβολή σε παραφυάδα , επί τόπου θα πρέπει αυτή να αφαιρείται με ένα τσεκούρι , αλυσοπρίονο ή τηλεσκοπικό βενζινοκίνητο δισκοπρίονο , σε βάθος λίγο παραπάνω από αυτό της προσβολής ώστε να μην μείνει καμία προνύμφη μέσα και η πληγή να επουλώνεται με χρήση εντομοκτόνων και μυκητοκτόνων είτε με ψεκασμό είτε με επάλειψη με πινέλο και να σταθεροποιείται με ειδικό φίλμ προσκολητικού ή με τσιμέντο ή με ασβέστη ή με άλλο σκεύασμα επούλωσης πληγών όπως ειδική πάστα που χρησιμοποιείται κατά κόρον στην δεντροκομία κατά το κλάδεμα ή την δεντροχειρουργική .

Οι προσβεβλημένες παραφυάδες θα συλλέγονται σε μεγάλες πλαστικές σακούλες όπου θα εφαρμόζεται εντομοκτόνο εντός της σακούλας και αυτή θα σφραγίζεται έως την τελική αποτέφρωση.

Έτσι κι αλλιώς είναι βέβαιο ότι εντός 48 ωρών μέσα στη σακούλα δεν θα επιζεί ούτε ένα έντομο σε οποιαδήποτε μορφή του λόγω των αναθυμιάσεων.

Αυτές οι θέσεις θα καταγράφονται με GPS ώστε μετά να βγαίνουν συμπεράσματα για τις πιθανές εστίες προσβολής με σχολαστικούς ελέγχους περιμετρικά αυτών.

Μέτρα πρόληψης και προετοιμασίας .

Το συνεργείο του Βάι θα έχει το δικαίωμα να καταστέλλει προσβολές εντόμων σε οποιοδήποτε σημείο της Νήσου με οποιοδήποτε ιδιοκτησιακό καθεστώς και σε συνεργασία με τους Δήμους τις Νομαρχίες κτλ. εφόσον αυτές δεν καταπολεμούνται έγκαιρα από τα κατά τόπους συνεργεία των Νομών και όπου αυτές οι προσβολές βρίσκονται στην περιοχή ευθύνης τους.

Εάν δεν εκριζωθεί το έντομο από τη Νήσο Κρήτη το Βάι δεν θα σταματήσει να απειλείται με αφανισμό.

Για αυτό το λόγο πρέπει να ενεργοποιούνται οι προβλεπόμενες από τον νόμο κυρώσεις σε όσους αρμοδίους εμπλεκομένους φορείς ή άτομα , δεν συνεργάζονται επαρκώς για την εκρίζωση του εν λόγω οργανισμού.

Για τον πρώτο χρόνο της σύστασης του συνεργείου το βασικό μέλημα θα είναι ο Νομός του Λασιθίου να είναι απαλλαγμένος απ’ το σκαθάρι και να διατηρείται καθαρός , καθώς οι έως τώρα ενέργειες άλλων φορέων αύξησαν την ταχύτητα της προσβολής και τον πληθυσμό του εντόμου στο Νομό.

Παραλλήλως σε ένα χρόνο το Βάι θα πρέπει να είναι προσπελάσιμο ώστε να μην υπάρχει ούτε ένα άτομο φοίνικα που να μην μπορεί να επιθεωρηθεί λόγω πυκνότητας φύλλων απ’ τις παραφυάδες.

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού θα χρειαστεί συνδυασμός διαχειριστικών μέτρων , η χρονική διάρκεια των οποίων θα καθορισθεί αναλόγως και θα είναι τέτοια ώστε να μην σταματήσουν αυτά πριν το έντομο εκριζωθεί ολοκληρωτικά απ’ την Κρήτη και την υπόλοιπη χώρα.

Προτείνουμε:

1. Άμεση παράκληση του κτηνοτρόφου της περιοχής που διαχειρίζεται τον ευρύτερο βοσκότοπο σε συνεργασία με την Μονή Τοπλού για διάθεση ικανού αριθμού αιγοπροβάτων και εγκλεισμό τους στο φοινικόδασος χωρίς συμπληρωματική τροφή παρά μόνο με μετακινούμενες θέσεις ποτίσματος. (Το μέτρο αυτό ήδη έχει αρχίσει να υλοποιείται από την Υπηρεσία).

2. Προμήθεια καλαθοφόρου –ανυψωτικού εξαρτήματος για το τρακτέρ , με πλατφόρμα και βενζινοκίνητου τηλεσκοπικού δισκοπριόνου όπου θα μπορεί με ασφάλεια και αναίμακτα ο δεντροκόμος να αφαιρεί τα παλαιά ξηρά φύλλα από τους ψηλούς φοίνικες ώστε να μπορούν να γίνονται οι μακροσκοπικές επισκοπήσεις για πιθανές προσβολές. (τα φύλλα του θεόφραστου τρυπάνε εύκολα το δέρμα και προβλέπονται πολλοί τραυματισμοί )

Τα κλαδιά θα στοιβάζονται κατά θέσεις μέσα στο δάσος και θα αποτεφρώνονται τμηματικά σημειακά και σε πυκνό δίκτυο , ώστε να καεί με την ελεγχόμενη καύση και η μεγάλη μάζα του μη αποσυντιθεμένου ξηροτάπητα που επί μία 20 ετία όταν σταμάτησαν οι καθαρισμοί του δάσους , συσσωρεύεται κατ΄ έτος σε πολλές στρώσεις.

Παράλληλα με την μέθοδο αυτή θα μειώνεται και η ποσότητα του χλωροτάπητα , η μεγάλη πύκνωση του φυλλώματος των θάμνων και η μεγάλη μάζα των φοινικόφυλλων στις παραφυάδες που παρεμποδίζουν την άμεση πρόσβαση και επιτήρηση, ενώ οι καρδιές των παραφυάδων ακόμη και σε περίπτωση επιφανειακής καύσης μέρους ή και όλου του φυλλώματος , θα παραμείνουν λόγω της φυσιολογίας του είδους ζωντανές ώστε εντός τριμήνου να μπορούν να αναβλαστήσουν.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται ήδη από την Υπηρεσία από πολλά έτη , έχουν συνταχθεί , εγκριθεί και υλοποιηθεί μελέτες , είναι απόλυτα επιτυχής και δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος επέκτασης της πυρκαγιάς διότι λειτουργεί πλήρες πυροσβεστικό συγκρότημα με υπόγειο δίκτυο και η καύση γίνεται πάντα μετά τις βροχοπτώσεις.

Μετά την κατάσβεση των εστιών και όταν πλέον θα έχει καεί η μεγάλη μάζα της ύλης αυτής , θα επιτυγχάνεται κατά συνδυασμό , η διάνοιξη του δάσους , η επιτήρηση , η επέμβαση , η λίπανση , απολύμανση και βελτίωση της δομής του εδάφους , αποκαθίστανται οι ενήλιες και ενάερες συνθήκες του εδάφους , οι συνθήκες χουμοποίησης της οργανικής ύλης , οι συνθήκες βελτίωσης του ανταγωνισμού , της βιοποικιλότητας κ.τ.λ.

Παράλληλα με όλα αυτά και κατά κύριο λόγο όσον αφορά την καταπολέμηση της προσβολής , ο σκοπός αυτού του μέτρου είναι να μπορεί κάθε φοίνικας και κάθε παραφυάδα να επιθεωρείται σχολαστικά και να αφαιρείται εγκαίρως πριν το έντομο αυξήσει τον πληθυσμό του και προσβάλει διπλανές , ενώ εξασφαλίζονται και άλλα πράγματα όπως:

Τα μη αποτεφρωμένα –σβησμένα τμήματα λόγω της μερικής απανθράκωσης θα λειτουργούνε και απωθητικά ( το έντομο δεν πάει στο κάρβουνο) και ως φυσικό εντομοκτόνο καθώς οι διοξίνες που περιέχει το κάρβουνο θανατώνουν σε ένα βαθμό το έντομο.

Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζονται και τα εξής θετικά :

1. Καταστέλλονται και οι πρωτογενείς προσβολές από μυκητολογικές ασθένειες ( Diplodia phoenicum , Graphiola phoenics, Ceratocystis paradoxa) εφόσον αφαιρεθούν σε ένα βαθμό και παλαιά χλωρά φύλλα που τις φέρουν και καπνιστούν τα υπόλοιπα, οπότε σε 3 χρόνια αλλάζει άρδην το χρώμα του δάσους προς το υγιέστερο.

Παρατήρηση : το κιτρίνισμα και το ξέραμα στις άκρες των φύλλων οφείλεται τόσο στην έλλειψη μαγγανίων , μαγνησίου και άλλων ιχνοστοιχείων στο χώμα όσο και στην μεγάλη αγωγιμότητα του χώματος λόγω χλωριούχου νατρίου το οποίο εισέρχεται κατά τη χειμερινή περίοδο μέσα στο φοινικόδασος και από τα κύματα της θάλασσας.

Η έλλειψη ιχνοστοιχείων μπορεί να διορθωθεί με την στάχτη και την παραγωγή κοπριάς από τα ζώα που θα βόσκουν καθώς και από την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας και την χουμοποίηση κατά τη διαδικασία του θρυμματισμού φύλλων και τμημάτων που θα κλαδευτούν αλλά δεν θα καούν (βελτίωση PH) .

Oι καμένες από το αλάτι άκρες των φύλλων μπορούν να διορθωθούν με την αποκατάσταση της φυσικής αμμοθίνας όπου προϋπήρχε αλλά ισοπεδώθηκε προκειμένου να μπαίνουνε περισσότερες ξαπλώστρες και ξύλινοι διάδρομοι .

Οι επεμβάσεις αυτές μείωσαν την φυσική ανάσχεση του μέγιστου χειμέριου κύματος και τη μεταφορά των υγροσταγονιδίων αλμυρού νερού που μεταφέρονται σήμερα ενδότερα.

Αποτέλεσμα της καταστροφής αυτού του φυσικού φράγματος ήταν και η δημιουργία μόνιμου λειμώνα λόγω λιμνάσματος του θαλασσινού νερού σε μεγάλο μέρος του φοινικοδάσους για μεγάλο χρονικό διάστημα , λόγω της τεχνητής απόφραξης της εκτόνωσης.

Προτείνουμε την επαναδημιουργία της παραλιακής αμμοθίνας στα αρχικά φυσικά επίπεδα . (οι εργασίες αυτές ήδη έχουν ξεκινήσει από την Υπηρεσία.).

2. Το έντομο λόγω της κρυπτικής του συμπεριφοράς και του φοβικού του χαρακτήρα θα αποφύγει να προσβάλει τα καθαρισμένα άτομα καθώς θα είναι εκτεθειμένο σε πλήθος φυσικών εχθρών

3. Οι πληγές του κλαδέματος θα επουλωθούν με τον καλύτερο τρόπο όπου αντί για χημικά μέσα χρησιμοποιούμε τις διοξίνες του άνθρακα τόσο για την θανάτωση του εντόμου όσο και για την απώθησή του από αυτά τα δέντρα. Με το μερικό κάψιμο αποσβένονται πιθανές εστίες σήψης από μύκητες και δημιουργούνται ακατάλληλες συνθήκες για σχηματισμό νυμφικής θήκης στις μασχάλες των κομμένων φύλλων καθώς καίγονται ολοσχερώς τα αποσαθρωμένα υλικά και οι θέσεις αυτές γίνονται άκρως τοξικές για το έντομο και ακατάλληλες εφόσον δεν θα υπάρχουν ίνες για σχηματισμό κουκουλιού ή αυτές που θα υπάρχουν θα φέρουν μεγάλα ποσοστά άνθρακα.

4. Με την μείωση των φύλλων μειώνουμε και την φέρουσα ικανότητα των ξενιστών όσον αφορά τον όγκο πληθυσμού του παρασίτου που μπορεί να φιλοξενηθεί και να αναπαραχθεί σε κάθε παραφυάδα και σε κάθε ομάδα δέντρων ώστε να αποφευχθεί να συμβεί λόγω της γεωμετρικής αύξησης του πληθυσμού του, μια πληθυσμιακή έκρηξη εφόσον υπάρχουν προσβολές χωρίς αυτές να εντοπίζονται σε βαθμό τέτοιο ώστε να προσβληθεί μαζικά όλο το φοινικόδασος , οπότε τότε ο αφανισμός του είναι θέμα χρόνου εάν δεν παρθούν τα κατάλληλα μέτρα .

5. Εάν το φοινικόδασος έχει αυτή τη στιγμή προσβολή δεν θα μπορούμε να το μάθουμε ποτέ έγκαιρα γιατί το έντομο επιλέγει πάντα τα καλύτερα προστατευμένα ακλάδευτα δέντρα στα καλύτερα προστατευμένα μέρη , έτσι θα σχηματίσει μια κηλίδα στο ποιο απροσπέραστο τμήμα του φοινικοδάσους που δεν θα μπορούμε να την εντοπίσουμε και κάποια στιγμή όταν καταστραφούν ολοσχερώς αυτά τα δέντρα το έντομο θα έχει δημιουργήσει τόσο μεγάλο πληθυσμό ώστε να προσβάλει σε ένα χρόνο μαζικά όλο το φοινικοδάσος.

6. Με ελάχιστη παραπέρα δαπάνη δυνάμεων σε προσωπικό και υλικό , θα μπορούν να γίνονται επιθεωρήσεις και να καταστέλλονται οι προσβολές άμεσα από ένα και μόνο άτομο , τον εργατοφύλακα του Βάι , όπου θα έχει έναν ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο για την ανίχνευση του εντόμου από το στάδιο των αβγών , όπου και θα διαβηματίζει σε τρείς παράλληλες ζώνες κατά μήκος όλο το φοινικόδασος , εβδομαδιαίος ή μηνιαίος κατά την ανοιξιάτικη καλοκαιρινή και φθινοπωρινή περίοδο όπου και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα μεταφοράς του εντόμου με πούλμαν λόγω της τεράστιας επισκεψιμότητας του φοινικοδάσους κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Σε περίπτωση που δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα οι προσβολές στην υπόλοιπη Νήσο , αφήνουμε ανοιχτό το ενδεχόμενο , οι επιθεωρήσεις με τον σκύλο ανιχνευτή να λαμβάνουν μέρος και στα οχήματα όπου καθημερινά κατακλύζουν τον τόπο στην πύλη εισόδου, ώστε να εξασφαλιστεί η μη μεταφορά του εντόμου από αμέλεια.

7. Η ενημέρωση του κόσμου και ειδικά των πολιτών – επισκεπτών μέσω φωτογραφικού υλικού κτλ , ώστε να αναγνωρίζει προσβεβλημένες παραφυάδες , πιστεύουμε ότι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον ώστε εθελοντικά να γίνουν όλοι μέτοχοι στην άμεση ανίχνευση των εστιών προσβολής και έγκαιρη ειδοποίηση για την καταστολή της εντός ωρών .

Επίσης το άνοιγμα του φοινικοδάσους στους τουρίστες θα δώσει ένα ακόμη κίνητρο για το ενδιαφέρον και την ευαισθητοποίηση του κόσμου για να προστατευθεί το δάσος, την σχολαστική παρατήρηση των ειδών της χλωρίδας και πανίδας αυτού και την παραπέρα ανάγκη διατήρησης του.

Παρεμπόδιση εισόδου της προσβολής στο φοινικόδασος (Lure & Kill), η περίπτωση του φυτωρίου Τρουλινού.

Η ύπαρξη φυτειών με κανάριους στο φυτώριο του Τρουλινού αλλά και των υπόλοιπων φοινικοειδών της περιοχής Δ.Δ. Παλαικάστρου τα οποία έχουν πλήρως αποτυπωθεί με σύστημα GPS πάνω σε ορθοφωτοχάρτη , είναι ίσως η μοναδική ελπίδα για τη σωτηρία του φοινικοδάσους , καθώς αυτοί είναι μακράν προτιμώμενοι απ’το έντομο .

Και είναι βεβαιο ότι αυτό θα προσβάλει πρώτα αυτή τη φυτεία, είναι δηλαδή το καλύτερο και ασφαλέστερο δίκτυο φυσικής παγίδευσης του εντόμου χωρίς να το έλκει από μεγάλη απόσταση , όπως κάνουν οι φερομονικές παγίδες.

Οι συνεχείς επισκοπήσεις εκεί , και η καταστολή των προσβολών εν τη γεννέση τους είναι ίσως η πιο ελπιδοφόρα μέθοδος για να μην προσβληθεί ούτε μισή παραφυάδα κρητικού φοίνικα.

Η φυτεία αυτή θα πρέπει να μετατραπεί σε δολωματική όπως προτείνεται και στη σχετική μελέτη της Υπηρεσίας , όπου θα διενεργούνται συχνοί μακροσκοπικοί και μικροσκοπικοί έλεγχοι .

Επουδενί δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν φερομονικές παγίδες στο φοινικόδασος καθώς το έντομο έχει φτάσει στο Μόχλος που βρίσκεται 32 περίπου χμ. οριζόντια απόσταση απ’ το βάι .

Η κάθε παγίδα έλκει σε συνθήκες νηνεμίας το έντομο από 2 έως 5 χιλιόμετρα αναλόγως των θερμοκρασιών δηλαδή του ημερήσιου ποσοστού εξάτμισης της φερομόνης.

Οι συγκεντρώσεις αυτές στον αέρα ελαττώνονται μετά τα 5 χιλιόμετρα ώστε καθίστανται μη ανιχνεύσιμες από το έντομο.

Το έντομο (συνήθως τα νεαρά θυληκά) όταν βρεθεί στην ακτίνα έλξης της παγίδας τείνει να ακολουθήσει πορεία από τη μικρότερη συγκέντρωση προς τη μεγαλύτερη ώστε να βρεί την πηγή που το καλεί για συνουσία και γονιμοποίηση.

Η ελκυστική δράση των παγίδων όμως καθώς μιλάμε για συγκεντρώσεις φερομονικών ουσιών στον αέρα είναι αθροιστική , έτσι έχουμε πχ για μια παγίδα 5 χμ , για 2 , 10 χμ , για 10 παγίδες 50 χμ. κοκ.

Με ένα πυκνό δίκτυο παγίδευσης το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να προσκαλέσουμε πληθυσμούς άλλων περιοχών για να προσβάλουν την υπό προστασία περιοχή καθώς μόνο ένα 10% επιλέγει να μπει τελικά στη παγίδα όπου και αυτό μπορεί να ξαναβγεί εντός 24 ωρών εάν αυτή είναι κακοσχεδιασμένη και δεν έχει μέσα εντομοκτόνα.

Εξάλλου χωρίς την χρήση των παγίδων και χωρίς την κοπή ο πληθυσμός του εντόμου που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα εγκαταλείψει τον φοίνικα όταν αυτός έχει νεκρωθεί τελείως είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που απελευθερώνεται κατά την διαδικασία της κοπής και του θαψίματος και κατά την διαδικασία της τοποθέτησης παγίδων και αυτό διότι.

Α) Υπό κανονικές συνθήκες το έντομο γεννιέται ζει αναπαράγεται ωοτοκεί και πεθαίνει μέσα στο φοίνικα για πολλές γενεές , όταν νεκρωθεί ο φοίνικας (1-3 χρόνια μετά την προσβολή) τα λίγα άτομα των τελευταίων γενεών είναι αυτά που θα εξέλθουν προς αναζήτηση νέων ξενιστών.

[Η ταχύτητα εξάπλωσης εξαρτάτε απ’ την πυκνότητα και την ποιότητα των ξενιστών , όσο περισσότεροι κανάριοι μεγάλης διαμέτρου υπάρχουν, τόσο η ταχύτητα εξάπλωσης επιβραδύνεται, αφού περισσότερα άτομα προσβάλουν κάθε δέντρο και για περισσότερο χρονικό διάστημα περιορίζονται εκεί εφόσον μεγαλύτεροι φοίνικες απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έως την τελική νέκρωσή τους καθότι αντέχουν και απορροφούν μεγάλο φόρτο προσβολής έως τα πρώτα μακροσκοπικά συμπτώματα, με την διάσωση των μεγάλων κανάριων ουσιαστικά απολυμαίνουμε και την κάθε προσβεβλημένη περιοχή.

Απόψεις που προτείνουν την δημιουργία ζώνης σε ακτίνα 20 χλμ. περιμετρικά του Βάι , απαλλαγμένης από κάθε άλλο είδος φοίνικα βασιζόμενες σε παλαιότερες ορθές αποφάσεις για την αποφυγή υβριδισμού, σήμερα είναι λάθος γιατί ουσιαστικά χρειαζόμαστε προς το παρόν και έως την οριστική εκρίζωση του εντόμου τους κανάριους αφού αυτοί λειτουργούν ως βαθμίδες ανάσχεσης της προσβολής. Σε άλλη περίπτωση το έντομο θα προσβάλει κατευθείαν το φοινικόδασος, καθότι ήδη είναι γεγονός ότι ο ρυγχοφόρος διένυσε σε σύντομο χρονικό διάστημα τεράστιες αποστάσεις επειδή δεν υπήρχαν φοίνικες, και βρέθηκε απ’ τη Βόρεια Κρήτη στη Νότια.]

Β) Με τις φερομόνες συνάθροισης όμως τα νεαρά θηλυκά έλκονται λόγω καλύτερης ποιότητας ερωτικού συντρόφου οπότε και πάνε προς την νέα δυνατότερη πηγή που είναι η παγίδα, κατά την πορεία τους όμως και λόγω της ανάγκης για τροφή και ωοτοκία τελικά καταλήγουν να μην γεννάνε στον αρχικό προσβεβλημένο φοίνικα αλλά σε τυχαίους κατά το διάβα τους εφόσον είναι προτιμώμενοι.

Έτσι κι αλλιώς τα περισσότερα από αυτά είναι ήδη γονιμοποιημένα, οπότε και να μην βρουν σύντροφο μπορούν να προσβάλουν οποιοδήποτε φοίνικα κρίνουν κατάλληλο.

Όπου έχουν μπει παγίδες η διασπορά ήταν τεράστια και γι’ αυτό οι Ισπανοί τις απαγόρεψαν ενώ παγκοσμίως οι επιστήμονες επισημαίνουν σε όλους τους τόνους ότι εφόσον διαπιστωθούν έντομα σε παγίδα πρέπει να εφαρμόζονται σε ακτίνα 1 χμ. σε όλους τους φοίνικες φυτοπροστατευτικά σκευάσματα ειδεμή πρόκειται για εγκληματική ενέργεια που φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα και εξάπλωση της προσβολής, ενώ όλοι οι επιστήμονες και τα υπουργεία γεωργίας των άλλων χωρών συγκλίνουν στην χημική καταπολέμηση με λούσιμο της στεφάνης ως τη μέθοδο που φέρνει τα καλύτερα αποτελέσματα για την απολύμανση μιας περιοχής .

Γ) Η κοπή όπου και να εφαρμόσθηκε έως σήμερα ανά την ελληνική επικράτεια διέσπειρε την προσβολή καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε σκευάσματα μπαίνανε πριν την κοπή και τα τέλεια διαφεύγανε την ίδια στιγμή που τα συνεργεία κοπής και ταφής πετούσαν τα προσβεβλημένα τμήματα οπουδήποτε ,όπου τους βόλευε και έμεναν εκτεθειμένα χωρίς κανέναν έλεγχο ακόμα και σε καθαρές περιοχές.

Αλλά και που θαβόντουσαν ακόμα τα περισσότερα έντομα διέφευγαν καθώς δεν αντιμετώπιζαν κανένα πρόβλημα ούτε να κόψουνε το δίχτυ , ούτε να φτάσουν στην επιφάνεια του εδάφους ακόμη και απ’ τα 2 μέτρα μιας και δεν γίνονταν χρήση στρώσης ασβέστη (φιλμ) από πάνω απ’ το χώμα πριν να μπαζωθεί οριστικά με αποτέλεσμα και τα δέντρα να χάνονται άνευ λόγου αφού θα μπορούσαν να θεραπευτούνε αλλά και οι πληθυσμοί του εντόμου να μην περιορίζονται.

Για όλους τους λόγους αυτούς:

Οι προτάσεις που γίνονται του τύπου , για εκρίζωση των δένδρων , για εγκατάσταση πυκνού δικτύου παγίδων , για εγκατάσταση δικτυοκήπιου στις φυτείες του κανάριου κ.τ.λ. το μόνο που θα κάνουν είναι να οδηγήσουν το έντομο κατευθείαν μέσα στο φοινικόδασος Βάϊ και πρέπει να απορριφθούν και να απαγορευθούν.

Προτείνω:

Την συμπλήρωση της ήδη ισχύουσας απαγορευτικής διάταξης για την περιοχή της λεκάνης του Βάϊ Δ.Δ. και έκδοση νέας στην οποία να περιλαμβάνονται και οι παραπάνω απαγορεύσεις όπως προτείνει και η ήδη συνταχθείσα μελέτη της Υπηρεσίας.

Οι προτιμήσεις του εντόμου στα φοινικοειδή ιεραρχικά έχουν ως εξής:

1) κατά είδος

2) κατά φυσική κάλυψη (ακλάδευτα δέντρα –μεγάλη προστασία από φυσικούς

εχθρούς)

3) κατά κλάση διαμέτρου κορμού σε σχέση με το ύψος

4) κατά πρωτογενών προσβολών (μύκητες κτλ)

5) άλλες αιτίες (πληγές από κλαδέματα , έλξη ή απώθηση λόγω διαφόρων οσμών

κτλ )

Τα δέντρα που θα επιλέξει το έντομο να προσβάλει πρέπει να καλύπτουνε σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τα υπόλοιπα γειτονικά της εκάστοτε περιοχής το συνδυασμό των παραπάνω και με συντελεστή βαρύτητας όπως τα ιεραρχήσαμε.

Οι δεντροκομικοί χειρισμοί που συνίστανται είναι σε κάθε περίπτωση το αυστηρό κλάδεμα και αυστηρός καθαρισμός του φοινικοδάσους.

Ο σκοπός των παραπάνω είναι διττός .

1) Να διευκολύνουμε την διαδικασία της μακροσκοπικής επιθεώρησης καθώς και την διαβημάτιση για την ανίχνευση των προσβολών με εκπαιδευμένους σκύλους και την άμεση καταστολή τους.

2) Να εκμεταλλευτούμε την κρυπτική συμπεριφορά και την φοβικότητα του εντόμου ώστε αυτό να μην προσβάλει το κυρίως δάσος παρά μόνο ελάχιστα -γνωστά εξαρχής- άτομα στα όρια του δρόμου που θα τα αφήσουμε ως έχουν με μικρά παράθυρα επιθεώρησης.

Επίσης με αυτό τον τρόπο διαμορφώνουμε το ενδοδασικό περιβάλλον επικίνδυνο για το έντομο καθώς οι χειρισμοί θα έχουν παράλληλο στόχο την βελτίωση του βιοτόπου αυξάνοντας την φέρουσα ικανότητα του (ελαχιστοποίηση της χωροκρατικής συμπεριφοράς) για την φυσική εγκατάσταση μεγαλύτερων πληθυσμών από είδη τα οποία είναι φυσικοί εχθροί του εντόμου.

Ίσως χρειαστούν ταΐστρες –ποτίστρες και τεχνητές φωλιές , ή κατάλληλο κλάδεμα των υπολοίπων ειδών της χλωρίδας ώστε να καταστήσουμε τα υπάρχοντα δέντρα και θάμνους καταλληλότερα για φωλαιοποίηση κρίνοντας από τις προτιμήσεις και της ανάγκες των πτηνών αυτών στο πεδίο επισπεύδοντας τις διαδικασίες και αντιγράφοντας τη φύση.

Ο Πρ/νος Α΄τμήματος
Ματθαίος Φιλιππάκης
Δασολόγος

Ο Συντάκτης
Παντελής Φιλιππάκης
Δασολόγος